HERDENKING VAN DE SLACHTOFFERS VAN DE JAPANSE BEZETTING VAN NEDERLANDS-INDIË IN DE TWEEDE WERELDOORLOG IN KANCHANABURI, THAILAND
Tekst & foto’s: Mark Lieffers
Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan. Die datum markeert daarom ook het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog. In Nederland herdenken we jaarlijks op 15 augustus de slachtoffers van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. In Thailand, in de stad Kanchanaburi, organiseert de Nederlandse ambassade de herdenkingsbijeenkomst, op de erebegraafplaats bij de Burma-spoorweg.
Mark Lieffers doet verslag.
In 1.896 van de in totaal 6.858 graven op het Allied War Cemetery zijn Nederlandse militairen begraven. In het verderop gelegen Chung Kai War Cemetery liggen nog eens 313 Nederlanders. Allemaal waren ze als krijgsgevangenen vanuit Nederlands-Indië door de Japanners naar Thailand gedeporteerd, om aan de spoorweg van Thailand naar Burma te werken. Samen met Britse, Australische en Amerikaanse krijgsgevangenen en met circa 200.000 dwangarbeiders uit vooral Burma, Maleisië en Nederlands-Indië.
Zo’n 100.000 dwangarbeiders en 13.000 krijgsgevangen militairen stierven door de helse leefomstandigheden in de krijgsgevangenenkampen, het zware werk aan de spoorweg en de gevaren van de jungle waar het spoor in werd aangelegd. De Dodenspoorweg is, ook vanwege de bekende Brug over de Kwai-rivier, een toeristische bestemming geworden.
Internationale herdenking
De ontvangst voor de herdenkingsceremonie is bij het Thailand-Burma Railway Centre, direct naast het Allied War Cemetery en in het centrum van Kanchanaburi. Het TBRC is een particulier museum over de Dodenspoorlijn. Naast fraaie en informatieve tentoonstellingen met maquettes, foto’s, originele spoordelen, en verhalen en persoonlijke bezittingen van krijgsgevangenen, is het centrum ook een informatiecentrum over de erebegraafplaatsen. Meerdere deelnemers aan de herdenkingsbijeenkomst vragen en krijgen nog snel precieze informatie over de laatste rustplaats van degene bij wiens graf zij bloemen willen leggen.
Bij de ontvangst en de gezamenlijke wandeling naar de begraafplaats, blijkt dat de herdenking niet alleen Nederlands is: Britse, Franse, Australische, Thaise, Canadese en Amerikaanse functionarissen, veteranenorganisaties en ambassade-stafleden nemen ook deel. Op het ruim aangelegde en keurig onderhouden grasveld, vol met graven en een groot wit stenen kruis met daarop een kleiner zwart metalen kruis, heet ambassadeur Remco van Wijngaarden iedereen welkom. In een korte toespraak beschrijft hij de oorlogsgeschiedenis van de spoorweg. En geeft hij de essentiële boodschap dat wij in vrijheid kunnen leven door het offer van de vele mannen en vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Japanse bezetting zijn overleden.
Kransen en Taptoe
Mevrouw Ingrid van Engelshoven, oud-minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, draagt in het Engels een gedicht voor. Daarna worden de kransen één voor één door vertegenwoordigers van landen en organisaties op de sokkel van het kruis geplaatst. Met achttien kransen ligt hij helemaal vol. Franse en Britse militairen met hun vlaggen vormen een soort erewacht tijdens de kranslegging. Toeristen die niet wisten van de plechtigheid, kijken zwijgend en respectvol toe. Thaise Royal Army Buglers blazen de Taptoe, oorspronkelijk het trompetsignaal waarmee het einde van de dag wordt aangekondigd, maar tegenwoordig, en ook vandaag, de muziek die voorafgaat aan twee minuten stilte.
Na het Wilhelmus eindigt het formele gedeelte van de herdenkingsceremonie. Bekenden schudden handen en er wordt geposeerd voor foto’s. Opvallend veel mensen gaan daarna naar grafstenen met een Nederlandse Leeuw om bloemen te leggen bij hun familielid of bekende.
Achtenzeventig jaar geleden eindigde de Tweede Wereldoorlog. De mooie en waardige herdenkingsplechtigheid van vandaag eert de mannen van de Dodenspoorweg en alle andere mensen uit Nederlands-Indië die slachtoffers van de Japanse bezetting zijn geworden en voor wie 15 augustus 1945 te laat kwam. Zoals het ook staat bij de Chung Kai erebegraafplaats: opdat hun naam voor altijd voortleeft.
Foto boven bericht: Herdenken en bijpraten op het Allied War Cemetery