Ze moesten onderduiken, verbleven in een Japans interneringskamp, leefden in angst omdat hun ouders deelnamen aan het verzet, ze hadden foute ouders, of waren kind van een Duitse soldaat; in ‘Oorlogskinderen’ tekent Coen Verbraak de verhalen op van mensen die als kind de oorlog hebben meegemaakt en die hun leven lang met de schaduw van de bezetting hebben geleefd. Hij doet dat op een manier zoals we hem kennen van zijn interviews op televisie. Niet opdringerig, wel doorvragend en de geinterviewde tijd en ruimte geven. Verbraak vertelt in ‘Oorlogskinderen’ over hun oorlogservaringen, maar beschrijft ook hoe die belevenissen in hun verdere leven een rol hebben gespeeld. Werden ze door het verleden achtervolgd? Spraken ze erover met hun kinderen, of werd de oorlog juist verzwegen? Speelt het oorlogsverleden weer op nu ze ouder worden?
Het verhaal van Xaviera Hollander (1943) valt op. Zij was nog maar een pasgeboren baby toen ze met haar moeder in een Japans interneringskamp terechtkwam. Veel concrete herinneringen aan die tijd heeft ze niet. Maar tot op de dag van vandaag is die periode van twee jaar in kamp Tjideng op Java bepalend voor haar gebleven. Tot haar veertiende plaste ze elke nacht in bed. En ze slaapt nog altijd met een lampje aan. ‘Die angst voor de nacht, voor het donker, zit er nog steeds zo diep in.’ Het was eigenlijk een heel slecht moment om in verwachting te raken; eind 1942 was in Indonesië de Japanse bezetting overal voelbaar. Europeanen werden stap voor stap opgesloten, in interneringskampen of werkkampen. Haar vader Mick de Vries werkte in die tijd in Surabaya als arts en psychiater. Een kind krijgen tijdens de Japanse bezetting was volgens hem het stomste wat een mens kon willen. Maar Germaine, het fotomodel waar hij eind jaren dertig mee getrouwd was, dacht daar anders over. Zij wilde juist graag een “souvenir”. Als hij de oorlog niet zou overleven dan had ze tenminste nog een bewijs van hun liefde bij zich. Drie weken nadat in juni 1943 hun dochtertje Xaviera was geboren, werden moeder en dochter opgesloten in kamp Tjideng, vlakbij Jakarta. Haar vader werd ondertussen tewerkgesteld in een krijgsgevangenenkamp. Tjideng gold als een van de zwaarste Japanse kampen van Indonesië.
Coen Verbraak
Oorlogskinderen
Thomas Rap, €19,99
